【看世事講台語】第一戇 種甘蔗予會社磅

編輯 / 李江却台語文教基金會 陳豐惠 劉承賢、黃能揚


標題：五分仔車車甘蔗 虎尾自早車甲今
Gōo-hun-á-tshia tshia kam-tsià, Hóo-bué tsū tsá tshia kah tann.
(華語)五分小火車運甘蔗 虎尾糖廠老字號



標題：台灣糖業落坐 賰虎尾.善化猶咧做
Tâi-uân thn̂g-gia̍p lo̍h-tshē, tshun Hóo-bué, Siān-huà iáu teh tsuè.
(華語)台灣糖業沒落 僅虎尾.善化仍製糖


標題：污染少閣便宜 五分仔車歷史記持
Ù-jiám tsió koh pan-gî, gōo-hun-á-tshia li̍k-sú kì-tî.
(華語)5分車少成本.污染 濃濃古早年回憶


諺語：第一戇，種甘蔗予會社磅。

Tē-it gōng, tsìng kam-tsià hōo huē-siā pōng.

日本統治台灣ê時，實施糖業保護政策，私偏糖業頭家剝削農民，hōo製糖業者獨佔利益，透過一寡奸奸鬼鬼ê制度，比論：糖廠規定甘蔗價數、禁止甘蔗賣去別位等等，自按呢，民間有「第一戇，種甘蔗予會社磅」ê講法，意思就是：天跤下上戇ê人，就是種甘蔗予會社（就是糖廠）去磅來賣予會社ê人。


載滿甘蔗的五分仔車

Tsài muá kam-tsià ê gōo-hun-á-tshia

準備對生產地運送到糖廠來做糖
tsún-pī uì sing-sán tē ūn-sàng kàu thn̂g-tshiúnn lâi tsò-thn̂g

沿路會經過幾若个鄉鎮的道路
Iân-lōo ē king-kuè kuí-nā-ê hiong-tìn ê tō-lōo

攏愛由人工指揮才會予五分仔車順利通過
lóng ài iû jîn-kang tsí-hui tsiah ē hōo gōo-hun-á-tshia sūn-lī thong-kuè

這是佇雲林虎尾的街仔路
tse sī tī Hûn-lîm Hóo-bué ê ke-á-lōo

最近到三月份是製糖期間
tsuè-kīn kàu sann gue̍h-hūn sī tsè-thn̂g kî-kan

虎尾糖廠嘛是這馬全國唯一
Hóo-bué thn̂g-tshiúnn mā sī tsit-má tsuân-kok uî-it

閣保留古早五分仔車載甘蔗的糖廠
koh pó-liû kóo-tsá gōo-hun-á-tshia tsài kam-tsià ê thn̂g-tshiúnn

予真濟序大人充滿回憶
hōo tsin-tsē sī-tuā-lâng tshiong-muá huê-ik



受訪者：當地居民

較早的時代都較困難
Khah-tsá ê sî-tāi to khah khùn-lân

攏無通好食
lóng bô thang-hó tsia̍h

像這甘蔗這五分仔車轉來
tshiūⁿ tse kam-tsià tse gōo-hun-á-tshia tńg–lâi

攏會去偷抽啊
lóng ē khì thau thiu–ā



製糖的產業是較早台灣的重要經濟來源
Tsè-thn̂g ê sán-gia̍p sī khah-tsá Tâi-uân ê tiōng-iàu king-tsè lâi-guân

毋過到這時全國干焦賰
m̄-koh kàu tsit-sî tsuân-kok kan-ta tshun

雲林虎尾糖廠佮台南善化糖廠猶有咧做糖
Hûn-lîm Hóo-bué thn̂g-tshiúnn kap Tâi-lâm Siān-huà thn̂g-tshiúnn iáu ū teh tsò-thn̂g

加上今年入冬較慢
ka-siōng kin-nî ji̍p-tang khah bān
日夜溫差無大
ji̍t-iā un-tsha bô tuā

這對甘蔗的生產較不利
tse tuì kam-tsià ê sing-sán khah put-lī



受訪者：台糖雲林區處廠長 林榮輝

甘蔗主要的糖分來自日夜溫差
Kam-tsià tsú-iàu ê thn̂g-hun lâi-tsū ji̍t-iā un-tsha

就是日時足熱 暗時足寒
tsiū-sī ji̍t–sî tsiok jua̍h, àm-sî tsiok kuânn

按呢伊累積糖分就會真濟
án-ne i luí-tsik thn̂g-hun tō ē tsin-tsē

阮嘛期待
guán mā kî-thāi

今年的雖然甘蔗產量無濟
kin-nî–ê sui-jiân kam-tsià sán-liōng bô tsē

毋過阮希望佇產糖率
m̄-koh guán hi-bāng tī sán-thn̂g-lu̍t

會當小可閣提高一屑仔
ē-tàng sió-khuá koh thê-ko–tsi̍t-sut-á



處長表示雲林主要種甘蔗的產地
Tshù-tiúnn piáu-sī Hûn-lîm tsú-iàu tsìng kam-tsià ê sán-tē

是佇東勢、褒忠等鄉鎮
sī tī Tang-sì, Po-tiong tíng hiong-tìn

用保留落來的五分仔車來載甘蔗
īng pó-liû–lo̍h-lâi ê gōo-hun-á-tshia lâi tsài kam-tsià

毋但會用得大量運輸
m̄-nā ē-īng-tit tāi-liōng ūn-su

減少成本和污染
kiám-tsió sîng-pún hām u-jiám

嘛會用得予序大人想著
mā ē-īng-tit hōo sī-tuā-lâng siūnn-tio̍h

過去逐五分仔車的種種回憶
kuè-khì jiok gōo-hun-á-tshia ê tsióng-tsióng huê-ik

今年按算運28萬噸的甘蔗量
kin-nî àn-sǹg ūn jī-tsa̍p-peh-bān tùn ê kam-tsià liōng

製造出兩萬五千噸的糖
tsè-tsō tshut nn̄g-bān-gōo-tshing tùn ê thn̂g