【看世事講台語】仙拚仙 拚死猴齊天

台語編輯 / 李江却台語文教基金會、黃能揚


標題：漳泉交拚落災 板橋林家大溪起家
Tsiang Tsuân kau-piànn lo̍h-tse, Pang-kiô Lîm–ka Tāi-khe khí-ke
(華語)漳泉械鬥敗走 板橋林家大溪發跡

標題：茶米樟腦真交易 大溪原漢相對削
Tê-bí tsiunn-ló tsin ka-ia̍h, Tāi-khe guân Hàn sio-tuí-siah.
(華語)大溪開拓史 茶樟背後的原漢血淚

標題：《俎豆同榮》 交拚中間的開拓史
Tsóo Tāu Tông Îng, kau-piànn tiong-kan ê khai-thok-sú.
(華語) 《俎豆同榮》 械鬥下的先民拓墾史

註：
落災：華語『遭殃』
起家：華語『興家立業』
交易 (ka-ia̍h)：生理真好
 
 
諺語：仙拚仙，拚死猴齊天。

Sian piànn sian, piànn sí Kâu Tsê-thian.

Tsit句諺語有兩个意思，一个是講兩爿相拚，結果去害著無辜ê第三者；另外一个意思是講台灣khah早族群交拚kài厲害，kah一个程度，mài講官廳，根本無人有才調thang收煞。



王湘琦醫生所寫的俎豆同榮這本長篇小說

Ông Siong-kî i-sing sóo siá ê Tsóo Tâu Tông Îng tsit pún tn̂g-phinn siáu-suat,

內容記載150年前台北先民頂下郊拚的漳泉拚鬥歷史
luē-iông kì-tsài tsi̍t-pah gōo-tsa̍p nî tsîng Tâi-pak sian-bîn tíng-ē-kau piànn ê Tsiang-tsuân piànn-tàu li̍k-sú.

林本源家族嘛決定走去大溪發展
Lîm Pún-guân ka-tso̍k mā kuat-tīng tsáu khì Tāi-khe huat-tián.



*作家 王湘琦

台灣基本上是一个移民社會
Tâi-uân ki-pún-siōng sī tsi̍t ê î-bîn siā-huē.

這个相拚主要是生存競爭
Tsit-ê sio-piànn tsú-iàu sī sing-tsûn kīng-tsing.


林本源家族佇遮發展了袂bái
Lîm Pún-guân ka-tso̍k tī tsia huat-tián liáu bē-bái,

佇角板山發現樟腦樹真濟的山林財富
tī Kak-pán-suann huat-hiān Tsiunn-náu-tshiū tsin tsē ê san-lîm tsâi-hù,

不過因此參原住民展開另外一段殘酷的生存鬥爭
put-kò in-tshú tsham guân-tsū-bîn tián-khui līng-guā tsi̍t tuānn tsân-khok ê sing-tsûn tàu-tsing.



*文史工作者 范煥彩

莫名奇妙共原住民的好朋友
Bo̍k-bîng kî-biāu kā guân-tsū-bîn ê hó-pîng-iú

樟仔剉起來了後
tsiunn-á tshò–khí-lâi liáu-āu,

原住民掠做講
guân-tsū-bîn lia̍h-tsò kóng

恁剉我的朋友
lín tshò guá ê pîng-iú,

恁若無欲聽
lín nā bô beh thiann,

我就刣恁的頭
guá tō thâi lín ê thâu.

自按呢變做原住民出草
Tsū-án-ne piàn-tsò guân-tsū-bîn tshut-tsháu.



生存競爭
Sing-tshûn kīng-tsing,

族群的拚鬥歷史
tso̍k-kûn ê piànn-tàu li̍k-sú,

原先的被壓迫者
guân-sian ê pī ap-pik-tsiá,

竟然變成另外一个加害者
kìng-jiân piàn-sîng līng-guā tsi̍t ê ka-hāi-tsiá.



*作家 王湘琦

逐家千辛萬苦走來遮
Ta̍k-ke tshian-sin bān-khóo tsáu lâi tsia,

就是為著欲生活
tō sī uī-tio̍h beh sing-ua̍h,

就是希望有較好的發展
tō sī hi-bāng ū khah hó ê huat-tián.



刣來刣去參對抗
Thâi lâi thâi khì tsham tuì-khòng,

敢講是生存競爭
kám-kóng sī sing-tsûn kīng-tsing,

你死我活唯一的手段
lí sí guá ua̍h î-it ê tshiú-tuānn?



*作家 王湘琦

對抗本身毋是目的
Tuì-khòng pún-sin m̄-sī bo̍k-tik,

發展 和平 生存才是目的
huat-tián, hô-pîng, sing-tsûn tsiah sī bo̍k-tik.

佇包容當中開創出新的局面
Tī pau-iông tong-tiong khai-tshòng tshut sin ê kio̍k-bīn.

這我想是每一代的台灣人
Tse guá siūnn sī muí tsi̍t tāi ê Tâi-uân-lâng

共同的挑戰
kiōng-tông ê thiáu-tsiàn.



作家王湘琦借清朝光緒年間
Tsok-ka Ông Siong-kî tsioh Tshing-tiâu Kong-sū nî-kan,

台灣巡撫邵友聯的牌匾
Tâi-uân sûn-hú Siō Iú-liân ê pâi-pián

俎豆同榮做為冊名
Tsóo Tāu Tông Îng tsò-uî tsheh miâ,

表達伊對台灣各大族群共榮共存的希望
Piáu-ta̍t i tuì Tâi-uân kok tuā tso̍k-kûn kiōng îng kiōng tsûn ê hi-bāng.


*作家 王湘琦

台灣上大的資產
Tâi-uân siōng-tuā ê tsu-sán,

就是自由民主佮實實在在
tō sī tsū-iû bîn-tsú kap si̍t-si̍t-tsāi-tsāi.

咱離開舊漚漚的大陸
Lán lī-khui kū-àu-àu ê tāi-lio̍k,

走揣一種新的生活
tsáu-tshuē tsi̍t tsióng sin ê sing-ua̍h,

踮台灣應該是
tiàm Tâi-uân ing-kai sī

逐家會使較自由發揮
ta̍k-ke ē-sái khah tsū-iû huat-hui.



林家佇大溪墓地頭前
Lîm–ka tī Tāi-khe bōng-tē thâu-tsîng,

猶原會當看著兩枝筆墨的舉人之家氣勢
iû-guân ē-tàng khuànn-tio̍h nn̄g ki pit-ba̍k ê kí-jîn tsi ka khì-sè.

過去的林家領地
Kuè-khì ê Lîm–ka líng-tē,

變成慈湖兩蔣園區
piàn-sîng Tsû-ôo Lióng Tsióng hn̂g-khu,

不過族群的和解
put-kò tso̍k-kûn ê hô-kái,

猶原需要台灣人民繼續努力參對話
iû-guân su-iàu Tâi-uân jîn-bîn kè-sio̍k lóo-li̍k tsham tuì-uē.


*文史工作者 范煥彩

所以毋管你是漢人抑是原住民
Sóo-í m̄-kuán lí sī Hàn-jîn ia̍h-sī guân-tsū-bîn,

咱做伙來享受咱的尊榮
lán tsò-hué lâi hiáng-siū lán ê tsun-îng,

毋才會號做爼豆同榮
m̄-tsiah ē hó-tsò Tsóo Tāu Tông Îng.